Eind november interviewde Missions Publiques de Franse politicologe Hélène Landemore. Missions Publiques is organisator van burgerlotingsevenementen en daarmee de Franse evenknie van G1000. Landemore woont in de VS en is werkzaam aan Yale. Ze is gespecialiseerd in burgerloting, en is daar, net als haar Franse collega-politicoloog en lotingsexpert Loïc Blondiaux, ook een groot voorstander van. Daarbij steekt ze niet onder stoelen of banken dat gelote burgers ook daadwerkelijk beslismacht zouden moeten krijgen.
Onlangs bracht Landemore overigens het boek Open Democracy uit, was ze mede-ondertekenaar van de Franse oproep tot een burgerberaad over vernieuwing van de democratie, en trad ze op in de podcast Democracy in Crisis, Part 3: Alternatives to Elections. Eerder dit jaar stond ze centraal in een uitgebreid artikel in The New Yorker over burgerloting, Politics Without Politicians, waarin het jurytheorema van Condorcet wordt aangehaald. Dat komt in het kort op het volgende neer: als het zo zou zijn dat elk individu een nét iets grotere kans heeft een 'juiste' dan een 'onjuiste' beslissing te nemen, nemen de kansen op een 'juiste' beslissing van een groep toe naarmate de groep groter is; de theoretische onderbouwing van de wisdom of crowds.
In het interview door Missions Publiques doet Landemore een aantal interessante uitspraken:
(...) Onze democratieën zijn uiteindelijk niet zo democratisch. Ze zijn gebaseerd op het principe van verkiezingen en concentreren macht in de handen van een sociaal-economische elite (...) die namens anderen beslissingen neemt.'
'In mijn boek stel ik de diagnose dat er niet alleen een oligarchische, maar ook een cognitieve scheefheid bij het principe van verkiezingen komt kijken, die niet wordt gecompenseerd door andere vormen van burgerparticipatie.'
'Natuurlijk leven we in liberale en comfortabele "electocratieën", waarin het volk echter niet regeert; noch direct, noch indirect. De essentie van het concept van macht door het volk, en niet alleen van of voor het volk, moet opnieuw worden veroverd.'
Verder vertelt ze een les die geleerd werd uit het Franse klimaatberaad: mensen die wat dominanter zijn, zijn nuttig met hun ideeën en om anderen uit hun schulp te laten kruipen, maar zorg dat ze niet in bij elkaar één groep komen te zitten; zorg dat ze willekeurig gespreid zijn.
Over president Macron: 'Het gevoel blijft hangen dat deliberatieve en participatieve democratie voor hem iets tactisch' en reactiefs is, en niet iets strategisch' of van de lange termijn. Ik denk dat dat een fout is. Het moet een wezenlijk onderdeel gaan vormen van zijn visie voor zijn volgende termijn.'
Ook vindt ze dat regeringsleiders vooraf beter moeten nadenken over hoe ze met de uitkomsten van gelote burgerberaden om zullen gaan. Zorg voor institutionalisering van burgerberaden en daarbij ook voor onafhankelijke evaluatie van het proces. 'Het betekent ook dat we andere woorden moeten gaan gebruiken: ik denk dat we gelote burgerberaden beter als "burgervertegenwoordiging" kunnen zien dan dat we de valse tweedeling van representatieve en participatieve democratie blijven gebruiken.'
'De taakverdeling tussen gekozen en gelote vertegenwoordigers lijkt me de grootste theoretische en praktische uitdaging voor de komende jaren.'
Tenslotte schetst ze een systeem zoals ze dat rond 2040 zou kunnen zien functioneren. Daarin zijn nog wel verkiezingen van vertegenwoordigers, maar vooral veel meer referenda. Deze referenda kunnen meerkeuzereferenda zijn, en meerdere referenda, pakweg drie of vier, kunnen op één dag plaatsvinden, zodat je per jaar op zo'n tien à vijftien referenda uitkomt. Referenda kunnen worden gehouden om over een voorstel van een geloot burgerberaad te stemmen, maar kunnen ook direct op initiatief van de bevolking gehouden worden. Het organiseren van burgerberaden, drie per jaar op nationaal niveau, zal een van de taken van een permanente volkskamer zijn, bestaande uit 150 à 300 gelote burgers. Op lokaal niveau zullen er nog veel meer burgerraden zijn. Problemen zullen zeker blijven bestaan, maar de politieke onvrede zal zich minder richten op gekozen politici, en sowieso zal die onvrede er minder zijn, omdat burgers zullen voelen dat ze meer invloed hebben.
Bron: “We must expect more from our ideal of democracy”, MissionsPubliques.org | Franstalige versie