In de Amerikaanse staat Oregon werd ongeveer tien jaar geleden ingevoerd dat bij het houden van een referendum, gelote burgers de referendum-informatiebrochure gingen opstellen die elke kiezer thuisgestuurd kreeg. Daarmee is het een van de eerste geïnstitutionaliseerde vormen van burgerloting in de moderne geschiedenis. Deze inzet van gelote burgers wordt ook wel Citizens' Initiative Review (CIR) genoemd: een referendum vindt plaats op verzoek van de burgers, vandaar dus citizens' inititiative, en het betreft een review van de referendumvraag, dus een beschouwing waarom je ergens voor of tegen zou stemmen.
In deze podcast praat Jefferson Smith met Linn Davis van Healthy Democracy, die betrokken is bij de organisatie van het reviewproces. Uit de podcast:
- De stratificatie gebeurt op basis van zeven criteria, waaronder ook politieke voorkeur; iets wat we wel vaker zien bij burgerloting in de Verenigde Staten.
- Een CIR neemt vier dagen in beslag. Vier dagen wordt tegenwoordig als het minimum gezien voor een goed deliberatief proces; iets wat ook in het OESO-rapport Catching the Deliberative Wave wordt geconstateerd.
- Het gaat niet om twee losse weekenden, maar om vier aaneengesloten dagen, om de gelote burgers goed gefocust te krijgen, kosten te besparen en lobbyisten gemakkelijker buiten de deur te houden.
- Om lobbyisten buiten de deur te houden, worden ook de namen van de gelote deelnemers niet bekend gemaakt; ze gebruiken alleen hun voornamen. Lobbyisten hebben wel eens geprobeerd om contact te leggen met de deelnemers, maar die hebben toen zelf aangegeven daar niet van gediend te zijn.
- Van de in totaal vier dagen worden worden de eerste twee dagen gebruikt voor het helder krijgen van de feiten, door ondervraging van bepaalde voor- en tegenstanders; de laatste twee dagen worden gebruikt voor het opstellen van de voter's pamphlet, de brochure.
- Aanvankelijk werd de stemverhouding onder de deelnemers zelf ook in de brochure gepubliceerd, maar omdat vooral die stemverhouding in de media teveel aandacht kreeg, is besloten daar voorlopig van af te zien.
- De deelnemers krijgen, in het geval van een CIR op staatsniveau, een vergoeding van 150 dollar per dag en daarbij nog een reiskostenvergoeding, en compensatie voor eventuele kosten voor de verzorging van thuisblijvende familieleden, verblijfskosten en kosten van eten en drinken.
- Het hele proces kost ongeveer 100 duizend dollar per review.
- Ook in andere staten worden inmiddels CIR's georganiseerd, zoals bijvoorbeeld in Californië, Arizona, Colorado en Massachusetts. Davis bracht ook een bezoek aan Zwitserland, waar in Sion een proef werd gehouden met een CIR.
Zie ook: